NIEUCZCIWE PRAKTYKI A ZAUFANIE DO INSTYTUCJI FINANSOWYCH

Problem, który dzisiaj zostanie omówiony budzi wiele emocji i nie powinien w ogóle się pojawić, gdyż ze swej natury banki i instytucje finansowej należą do tej kategorii podmiotów, które powinny budzić zaufanie w społeczeństwie. Osoby związane z działaniem instytucji są obowiązane do przestrzegania nie tylko prawa, ale również zasad etyki i dzięki temu uczciwość powinna zostać zagwarantowana. Niestety przez coraz częstsze nieuczciwe praktyki, to zaufanie jest zachwiane. Dzieje się tak głównie przez działalność podmiotów działających podobnie jak banki, ale na innej podstawie niż Prawo bankowe (działalność tzw. parabanków,  instytucji finansowych czy firm windykacyjnych). Szczególnie narażone na tego rodzaju praktyki są osoby starsze.

Wszystko, to co dzisiaj zostanie omówione związane jest ze słabszą pozycją w stosunkach prawnych konsumentów, którzy definiowani są jako osoby fizyczne dokonujące z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Więcej o obligatariuszach spółki GetBack S.A.,  którzy uznawani są przez prawo za konsumentów: http://prawoegzekucji.pl/niezbednik-obligatariusza-getback-s-a/

Należy pamiętać, że szczególna ochrona gwarantowana konsumentom nie odnosi się do przedsiębiorców (B2B). W przypadku umów zawieranych przez przedsiębiorców dochodzenie jakichkolwiek praw jest znacznie trudniejsze, ale również możliwe.

 

 

Przedstawić można trzy przykłady najczęstszych problemów polskich konsumentów :

1/ Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość

Przy umowach zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość, konsument posiada szereg praw, o których istnieniu powinien wiedzieć, tak aby chronić swoje interesy. Mówiąc o powyższych umowach mamy na myśli umowy zawierane np. podczas pokazów/prelekcji albo telefonicznie/drogą elektroniczną.

W obu przypadkach istnieje:

1. Obowiązek informowania konsumenta o jego prawach.
2. 14-dniowy termin na poinformowanie konsumenta o rozstrzygnięciu reklamacji złożonej z tytułu rękojmi.
3. 14-dniowy termin na odstąpienie konsumenta od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, liczony od dnia wydania towaru lub zawarcia umowy dotyczącej świadczenia usługi.
4. 30 dni jako termin na wydanie towaru konsumentowi, chyba że z umowy wynika inny termin.
5. 1 rok – okres szczególnej ochrony towaru sprzedanego konsumentowi, liczony od momentu jego wydania. Jeżeli w tym okresie zostanie stwierdzona wada, przyjmuje się, że istniała w chwili przekazania rzeczy.
6. 1 rok jako termin liczony od momentu zauważenia wady, w którym należy zgłosić sprzedawcy reklamację z tytułu rękojmi i określić swoje żądania.
7. 2 lata – okres trwania odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi, liczony od dnia wydania towaru.

Konsument, który zawarł umowę na odległość lub umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, ma prawo odstąpić od niej bez podawania przyczyny w terminie 14 dni. To uprawnienie nie przysługuje w przypadku zakupów w sklepach tradycyjnych. Złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy i zwrot towaru to dwie zupełnie różne czynności – konsument nie musi ich dokonywać jednocześnie.

Jeżeli kupiony towar ma wadę, konsument może złożyć reklamację, w której określi swoje żądania dotyczące doprowadzenia towaru do stanu zgodności z umową (przez naprawę lub wymianę) lub zwrotu całości bądź części wpłaconych środków (przez obniżenie ceny czy odstąpienie od umowy). Jej podstawą może być rękojmia (zawsze) albo gwarancja (o ile została udzielona). Sprzedawca odpowiada wobec konsumenta za sprzedany towar, jeżeli wada zostanie stwierdzona w okresie 2 lat od momentu jego wydania (wyjątek dotyczy nieruchomości, w przypadku których okres odpowiedzialności to 5 lat).

Gwarancja to – obok rękojmi – podstawa złożenia reklamacji. Jest to dobrowolne oświadczenie dotyczące jakości towaru złożone przez przedsiębiorcę, czyli gwaranta. Jeżeli w oświadczeniu gwarancyjnym nie określono okresu ochrony, przyjmuje się, że wynosi on 2 lata – licząc od dnia, w którym wydano towar konsumentowi.

Uprawnienia przyznane z tytułu gwarancji są niezależne od uprawnień wskazanych w rękojmi.

 

2/ Umowy o kredyty hipoteczne waloryzowane do CHF (indeksowane/denominowane)

Temat tzw. kredytów frankowych, to temat trudny ze względu na ciągle niejednolitą linię orzeczniczą polskich sądów w tego rodzaju sprawach oraz bardzo skomplikowaną materię.

To, na co zwraca się uwagę aktualnie to w wielu przypadkach zbliżający się termin przedawnienia części roszczeń, gdyż duża liczba tzw. umów frankowych zawierana była w latach 2008-2009. Kredytobiorcy frankowi zaczynają się coraz częściej interesować swoimi uprawnieniami w zakresie dochodzonych praw z tytułu zawartych umów kredytowych.

Na czym polega problem kredytobiorców frankowych (tzw. frankowiczów)?

Brak pełnej informacji o ryzyku walutowym: Osoby, które zdecydowały się na zawarcie kredytów indeksowanych lub denominowanych często nie zdawały sobie sprawy z tego, jakiego zobowiązania się podejmują. Pomimo obowiązującej od 2006 roku Rekomendacji S Komisji Nadzoru Finansowego dotycząca dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi finansującymi nieruchomości oraz zabezpieczonymi hipotecznie, banki spełniały obowiązki dotyczące udzielenia informacji w taki sposób, że klienci przy zawieraniu umowy kredytu nie zdawali sobie sprawy z realnych zagrożeń związanych z zaciągnięciem takiego kredytu. Przygotowywane przez banki symulacje spłat rat kredytu nie przewidywały aż tak dużego wzrostu kursu walut.

Tzw. ustawa antyspreadowa z 2011 roku nie rozwiązała problemu: W dniu 26 sierpnia 2011 roku weszła w życie tzw. ustawa antyspreadowa, która przewidywała zwrot zawyżonych przez banki tzw. spreadów, czyli różnic między ceną zakupu a ceną sprzedaży walut obcych. Od wejścia w życie ustawy wprowadzono obowiązek dla banków do zamieszczania w umowach zasad, na podstawie których będą obliczane spready. Przewidziano również możliwość spłaty rat bezpośrednio w walucie obcej bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów związanych ze skorzystaniem z tego uprawnienia. Ustawa próbowała rozwiązać problem przynajmniej w pewnym zakresie, ale niestety efekty okazały się niezadowalające.

Kluczowe zagadnienia prawne w sprawach frankowiczów:

Już teraz w wielu sprawach zapadły korzystne dla frankowiczów orzeczenia sądów uznające klauzule umowne za niedozwolone albo nieważne czy też uznające umowy kredytów zawierane przez banki, parabaki, instytucje finansowe za nieważne oraz zasądzające zwrot nadpłaty. Orzecznictwo jest jednak ciągle niejednolite. Kredytobiorcy walcząc o swoje prawa decydują się na pozwy indywidualne, pozwy zbiorowe, ale również na postępowania polubowne prowadzone przed Rzecznikiem Finansowym czy w sądach arbitrażowych.

RYZYKO ZMIENNEGO OPROCENTOWANIA: Wśród głównych zarzutów w stosunku do banków oprócz ryzyka walutowego najczęściej znajduje się zarzut obowiązywania w zawartej umowie kredytu klauzuli zmiennego oprocentowania (w takiej formie, jaka jest niedozwolona, gdyż w ogólności pod pewnymi warunkami klauzula może zostać zastosowana).

KLAUZULA PRZELICZENIOWA: Inny częsty zarzut dotyczy obowiązywania klauzuli indeksacyjnej, która pozwala bankowi na dowolny wybór kryteriów i ustalanie kursu w tabelach kursów sprzedaży/kupna banku przy obliczaniu wysokości wypłaty kredytu  i spłaty rat kredytu, co powoduje, że przez arbitralne decyzje banków dochodzi do nieuzasadnionego zwiększenia świadczenia pieniężnego po stronie kredytobiorcy.

PRZEDAWNIENIE: Zgodnie z art. 117 § 1 kodeksu cywilnego, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu i należy pamiętać o możliwości przedstawienia tego zarzutu przez bank w toku postępowania. Termin przedawnienia w sprawach kredytów indeksowanych lub denominowanych na podstawie art. 118 kodeksu cywilnego wynosi 10 lat (po nowelizacji będzie to 6 lat). Stąd też kluczowe są obecnie roszczenia z umów zawartych w latach 2008-2009. Oprócz wystąpienia na drogę sądową poprzez złożenia pozwu istnieją również inne przewidziane przez prawo możliwości skutecznego przerwania biegu przedawnienia.

Powstało szereg organizacji zrzeszających kredytobiorców tzw. frankowiczów np. „STOP Bankowemu Bezprawiu”, które działają na rzecz rozwiązywania problemów nękających tę grupę konsumentów. Niektóre z tych organizacji wspierały frankowiczów pomocą przy składaniu pozwów zbiorowych. Innym, ale podobnym do umów frankowych jest  problem udzielanych polisolokat.

3/ Windykacja długów – długi przedawnione

Prawnicy często spotykają się z pytaniem o dopuszczalność handlu długami i przedawnienie zadłużenia. Pytania te dotyczą działalności banków, spółdzielczych kas oszczędnościowo-rozliczeniowych, firm telekomunikacyjnych,  instytucji finansowych i innych. Podpisana 28 maja 2018 roku przez Prezydenta RP ustawa nowelizuje przepisy o terminach przedawnienia. Ustawa wchodzi w życie po 30 dniach od jej ogłoszenia i ulegnie skróceniu termin przedawnienia z 10 lat do 6 lat i uczyni się niemożliwym dochodzenie roszczeń przedawnionych, co jest obecnie nagminną praktyką. W przypadkach wskazanych w ustawie pozostaje również termin 3 lat przedawnienia roszczeń, co dotyczy przykładowo świadczeń okresowych. W razie upływu terminu przedawnienia, uchylić się można od zaspokojenia roszczeń nie tylko głównych, ale również ubocznych (np. odsetek). Zwraca uwagę fakt, że wzrasta stale skala handlu  wierzytelnościami, a w odpowiedzi na potrzeby rynku pojawiają się antywindykatorzy.

Należy zachować ostrożność i unikać sytuacji, w której doszłoby do uznania roszczenia (np. podczas rozmowy telefonicznej z konsultantem/pracownikiem firmy windykacyjnej, banku, instytucji finansowych).

Jedna z firm zajmująca się skupem wierzytelności w odpowiedzi na moje pismo wysłane w imieniu klienta stwierdza – „upływ terminu przedawnienia roszczenia majątkowego w znaczeniu materialno-prawnym nie stanowi o wygaśnięciu tego roszczenia, a jedynie o przekształceniu w tzw. zobowiązanie naturalne. Tak więc z powodu przedawnienia dług nie przestaje istnieć. Wierzyciel nadal może domagać się od dłużnika dobrowolnej spłaty, a na dłużniku nadal ciąży obowiązek jego uregulowania”. Mowa tutaj o zobowiązaniu naturalnym, czyli takim, co do którego przymus państwowych nie może być stosowany, a jego spełnienie może być tylko dobrowolne. Już niedługo dojdzie do istotnych zmian w tym zakresie.

W razie nieuczciwej praktyki banków lub innych instytucji finansowych istnieje możliwość zgłoszenia tego faktu odpowiednim organom tj. Powiatowemu lub Miejskiemu Rzecznikowi Konsumentów, Rzecznikowi Finansowemu i innym podobnym instytucjom.

Pamiętać należy, że nie warto zostawiać tych kwestii nierozwiązanych, gdyż problemy nie rozwiążą się samoistnie. Wydaje się, że to oczywistość, ale jednak w mojej praktyce często spotykam się z często  z bardzo lekceważącym podejściem klientow do problemów, a zgodnie z prawem konsumenci posiadają wiele narzędzi dla ochrony swoich praw, o których istnieniu często nie są świadomi.

 

 

PIĘĆ RAD PRZY ZAWIERANIU UMÓW PRZEZ KONSUMENTA: 

1. DOKUMENTY: Przeczytać ze zrozumieniem treść umowy wraz załącznikami;
2. WYJAŚNIENIA I KONSULTACJE: W razie niezrozumienia treści poprosić przedstawiciele banku lub innej instytucji finansowej o wyjaśnienie lub o umówienie się na inny termin celem przeanalizowania dokumentów;
3. ANALIZA OFERT I WSZELKICH NIEJASNOŚCI: W przypadku zawierania umowy o zmianę operatora/dostawcy/innego usługodawcy należy w miarę możliwości szczegółowo porównać warunki obowiązującej umowy z tą, która ma zostać zawarta, a w razie jakichkolwiek wątpliwości zweryfikować tożsamość przedstawiciela handlowego danej instytucji i skonsultować wszelkie inne niejasności;
4. KOPIE DOKUMENTÓW: Zadbać o to, aby uzyskać kopię umowy wraz z załącznikiami;
5. PRAWO DO ODSTĄPIENIA OD UMOWY: W razie takiej potrzeby należy być świadomym prawa do odstąpienia od umowy w terminie 14-dni bez konieczności podawania przyczyny lub wypowiedzenia jej po tym terminie zgodnie z postanowieniami zawartej umowy.

Autor: Adwokat Judyta Kasperkiewicz, Zespół „Adwokat Twoich Finansów”

Photo credit: K. Kowalczyk

Stan na dzień: 5 czerwca 2018 roku

W kolejnym wpisie: Ojciec dziecka nie poczuwa się w obowiązku do płacenia mi alimentów. Nawet jeśli sprawa trafi do komornika, to nie wiem czy dostanę cokolwiek, ponieważ ojciec nie pracuje i nie posiada majątku. Co mogę zrobić w takiej sytuacji?

Informacja: Przedstawiona informacja jest udostępniana nieodpłatnie, ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej.